Centrum Aktywizacji Zawodowej to drugi w projekcie “AION” po Centrum Kształcenia Ustawicznego koncept podmiotu wspomagającego zatrudnienie osób z niepełnosprawnością. W Polsce jak również na świecie jak wynika z naszej współpracy z podmiotami Islandzkim konieczne jest wprowadzenie dodatkowych mechanizmów usprawniających przejście osób z niepełnosprawnością intelektualną z etapu edukacyjnego do pracy na otwartym rynku. Rozwiązania wspomagające zatrudnienie funkcjonujące w powszechnym systemie są mało dostępne dla tej grupy osób. Wymagają one dużego stopnia samodzielności i niejednokrotnie wiążą się problematyką uznawania/rozpoznawania kwalifikacji. Niestety zdecydowana większość osób z głębszą niepełnosprawnością nie jest wstanie sprostać wymaganiom jakie stwarzają państwowe egzaminy zawodowe a nie istnieje inna forma uznawania kwalifikacji. Tym samym trudno jest określić poziom kompetencji tej grupy osób w sposób dostępny dla pracodawców, którzy w zdecydowanej większości nie są przygotowani do rekrutowania i zatrudniania osób z niepełnosprawnością zwłaszcza intelektualną. Bardzo wielu pracodawców jak pokazuje zebrane przez nas dane nigdy nie miało do czynienia z osobami z niepełnosprawnością intelektualną i dotychczas nie myślało o ich zatrudnianiu. Nawet sami pracownicy PUP w początkach naszej współpracy potrzebowali wielu szczegółowych informacji i opisów nim przystąpili do projektu organizacji praktyk wspomaganych. Rodzi to swego rodzaju barierę lęku, nieznajomość, która ogranicza dostęp wielu osobom z niepełnosprawnością do rynku pracy. W tym kontekście zrodził się pomysł organizacji podmiotu pośredniczącego w przejściu ze szkoły na rynek pracy i wspomagającego zatrudnienie zwłaszcza w jego początkowej fazie.
Celem Centrum Aktywizacji Zawodowej jest budowanie dialogu pomiędzy placówkami edukacyjno-terapeutycznymi a otwartym rynkiem pracy dla dorosłych osób z niepełnosprawnością. Kluczowym elementem tego systemu jest Urząd Pracy, który oferuje największy dostęp do pracodawców, a jednym z jego statutowych działań jest wspomaganie zatrudnienia osób z niepełnosprawnością.
W ramach projektu udało się nam wypracować wspólnie z PUP Sosnowiec ścieżkę organizacji praktyk wspomaganych jeszcze w trakcie edukacji szkolnej, której następnym etapem jest podjęcie stażu zawodowego finansowanego ze środków PUP, a docelowo zatrudnienia w oparciu o indywidualną umowę o pracę.
Praktyki w Państwowym Urzędzie Pracy
Jak pokazują nasze doświadczenia w zakresie wspomagania zatrudnienia osób z niepełnosprawnością kluczowe są kompetencje z dwóch obszarów:
- Kompetencje związane bezpośrednio z czynnościami pracy – których kształceniem zajęliśmy się zarówno na etapie szkolnym (patrz “Dla szkół”) jak i po ukończeniu szkoły (patrz kształcenie ustawiczne)
- Kompetencje miękkie, osobiste – które w zasadzie również powinny być rozwijane na etapie edukacji szkolnej i bez wątpienia są, ale w mniejszym stopniu w odniesieniu do sytuacji stricte związanych z pracą. Wynika to w dużej mierze z sygnalizowanego już w innych miejscach mocno symulacyjnego charakteru edukacji szkolnej, bezpiecznego wspierającego środowiska szkoły w którym czasem trudno jest przygotować uczniów do wszystkich często trudnych i wyzywających sytuacji społecznych. Jednak jak pokazuje wiele naszych doświadczeń to właśnie one są często kluczowe nie tyle dla znalezienia pracy co dla jej utrzymania i dalszego rozwoju zawodowego. W tym kontekście utworzono 3 specjalistyczne laboratoria wspomagające rozwój kompetencji komunikacyjnych, osobistych i motywacyjnych i dostosowany do nich szczegółowy program kształcenia nazwany “Oranżeria osobowości”.
Mamy wielką nadzieję, że nasza oranżeria uzupełni wszystkie wcześniejsze rozwiązania edukacyjne z zakresu przygotowania zawodowego o ten niezwykle ważny aspekt jakim są kompetencje osobiste, kompetencje miękkie przyszłych pracowników z niepełnosprawnością intelektualną.
Jak wspominaliśmy wcześniej w wielu krajach i systemach obserwowany jest problem rozpoznawania i uznawania kwalifikacji osób z niepełnosprawnością. Ogólne systemy kwalifikacyjne pozostają poza zasięgiem tych osób, a inne bardziej dla nich odpowiednie nie są zbyt dostępne i zrozumiałe dla pracodawców. W odpowiedzi na te potrzeby podjęto próbę zaadaptowania metody e-portfolio dla celów dokumentacji procesu uczenia się i tworzenia zindywidualizowanego interaktywnego portfolio mogącego pełnić funkcję swego rodzaju CV dającego potencjalnemu pracodawcy szczegółowy wgląd w specyfikę funkcjonowania i pracy danej osoby. W opracowanych materiałach znajdziecie Państwo zwięzły przewodnik po tej metodzie (patrz Dla Szkół), która wspaniale współgra ze Sprawnościowym Ocenianiem Kształtującym.
Zaakcentowana wcześniej nieznajomość pracodawców specyfiki funkcjonowania osób z niepełnosprawnością jak również zróżnicowana wiedza nt. dostępnych form wsparcia zatrudnienia tej grupy pracowników doprowadziła nas do opracowania zwięzłych informatorów dla pracodawców i pracowników. Znaleźć tam można podstawowe informacje o formalnych, organizacyjnych i finansowych możliwościach wspierania procesu zatrudnienia osób z niepełnosprawnością.
Kluczowym elementem CAZ jest samo pośrednictwo pracy. Osoby z niepełnosprawnością często nie potrafią odnaleźć się w przestrzeni popularnych serwisów pośrednictwa pracy, lub też nie potrafią przebić się przez ogromną konkurencję osób w szeroko rozumianej normie intelektualnej. W odpowiedzi na tą sytuacje opracowano uproszczony portal pośrednictwa pracy dedykowany w szczególności osobom z niepełnosprawnością. Pozwala on na zamieszczenie ofert pracy przez potencjalnych pracodawców, jak również ogłoszeń osób poszukujących pracy. Mamy wielką nadzieję, że dzięki współpracy z PUP Sosnowiec uda się realnie wykorzystać ten innowacyjny portal.
Podsumowując w ramach Centrum Aktywizacji Zawodowej można znaleźć:
- Program rozwoju kompetencji miękkich i osobistych związanych z pracą dla osób z niepełnosprawnością intelektualną;
- Informator dla pracodawców zainteresowanych zatrudnieniem osób z niepełnosprawnością;
- Informator dla osób z niepełnosprawnością zainteresowanych podjęciem pracy;
- Portal Pośrednictwa pracy dla osób z niepełnosprawnością intelektualną;
- Proces praktyk wspomagnych